Балын ХАРАНДАА

 Балын харандааны тухай бүх зүйл:

Бичгийн хэрэгслийн ертөнцөд хамгийн сонгодог, хамгийн дотно зүйл бол яах аргагүй балын харандаа юм.

Хүүхэд насны анхны бичгийн хэрэгсэл, уран бүтээлчдийн үнэнч хамтрагч, инженерүүдийн нарийн шугамын зэвсэг — энэ бүгд нэгэн жижигхэн балын үзүүрээс эхэлдэг.

Тэгвэл энэ өчүүхэн харандаанд ямар нууц оршдог бол?

Яагаад 2B, HB, 6H гэх мэт тэмдэглэгээтэй байдаг вэ?

Аль нь зөөлөн, аль нь хатуу вэ?

Балын харандааны ангилал, ялгаа, бүтэц, хэрэглээ, сонирхолтой баримтуудыг хамтад нь судлая.

Балын харандааны бүтэц

“Бал” гэж нэрлэгддэг хэсэг нь үнэндээ ГРАФИТ хэмээх нүүрстөрөгчийн нэг төрөл юм. Түүнийг шавартай хольж, өндөр температурт боловсруулснаар балны гол үүсдэг.

Балын харандаа дараах гурван хэсгээс бүрддэг:

1. Графитын гол – бичиж, зурж буй бодит бал
2. Шавар холимог – хатуулаг, зөөлөн чанарыг тодорхойлдог
3. Модон бүрхүүл – барихад эвтэйхэн, графитыг хамгаалдаг

Графит болон шаврын харьцаа нь балны шинж чанарыг тодорхойлдог:

• Илүү шавар ихтэй бол хатуу, цайвар мөртэй
• Илүү графит ихтэй бол зөөлөн, хар мөртэй

Хатуулаг ба зөөлний тэмдэглэгээ

Балын харандааг хатуулаг (H) ба харлаг (B) гэсэн хоёр үндсэн ангиллаар тэмдэглэдэг.

H гэдэг нь “Hardness” буюу хатуулаг,

B гэдэг нь “Blackness” буюу харлаг чанарыг илэрхийлдэг.

Хатуулагийн шатлал

Балын харандааг дараах дарааллаар ялгадаг:

9H → 8H → 7H → … → H → F → HB → B → 2B → 3B → … → 9B

• H тал руу → илүү хатуу, цайвар мөртэй
• B тал руу → илүү зөөлөн, хар мөртэй

Жишээ:

• 6H → Маш хатуу, бараг сийлсэн мэт шугам гаргана.
• HB → Хамгийн түгээмэл, бичихэд тохиромжтой.
• 2B–4B → Зөөлөн, зурахад уян.
• 6B–9B → Уран зураг, сүүдэр гаргахад хамгийн тохиромжтой.

 Балын харандааны төрлүүд

1. Сонгодог модон харандаа: Хамгийн түгээмэл, бичих, зурахад тохиромжтой.
2. Механик харандаа: Голыг солиж ашигладаг, инженерүүдийн дуртай хэрэгсэл.
3. Графит савхан харандаа (woodless pencil): Модон бүрхүүлгүй цэвэр графит, уран зурагт ашиглана.
4. Акварель балын харандаа (Water-soluble pencil): Зурсан хэсгийг усаар шингээж, акварель зураг шиг болгож болдог.

 Хэрэглэх зөвлөмж

Бичихэд: HB эсвэл 2B – мөр тод, бичвэр цэвэр.

Техникийн зураг: 2H–6H – нарийн, цайвар шугам гаргана.

Зурах, сүүдэрлэх: 2B–8B – уян, гүн хар өнгө гарна.

Харандаагаа ирлэхдээ хэт урт үзүүр гаргахгүй байх — унахад амархан хугарна.

Харандааны үзүүрийн өнцөг 30–40° орчим байх нь хамгийн тохиромжтой.

🌍 Сонирхолтой баримтууд

• “Балын харандаа” анх 1560-аад онд Англид графит илрүүлсэн үеэс үүссэн.
• Бал нь “хар тугалга” биш, харин нүүрстөрөгчийн нэг төрөл болох графит юм.
• Нэг дундаж урттай балын харандаагаар 17 км урт шугам зурах боломжтой гэж тооцогддог.
• Харандааны стандарт урт 17.5 см, диаметр нь 7 мм байдаг.
• Хамгийн алдартай балын харандааны брэндүүд: Staedtler, Faber-Castell, Mitsubishi, Derwent, Tombow гэх мэт.